تاریخچه تصفیه فاضلاب در جهان
نوشته ها و گفته های تاریخی نشان می دهد که پیوستن فاضلاب و آب های آلوده به رودخانه ها و دیگر منابع طبیعی و آلودگی محیط زندگی همواره جزو مسائل و دغدغه ها بوده است. استفاده از بعضی روش های تصفیه فاضلاب نیز در گذشته به صورت تجربی و محدود مورد استفاده قرار می گرفته است. وجود میکروب های بیماری زا و باکتری ها و لزوم جلوگیری از شیوع و واگیری بیماری ها، به پاکسازی آب های آلوده منجر شد. این امر از آن جا شروع شد که بر اثر شیوع بیماری ها، ورود آب های آلوده به رودخانه ها و منابع آب های طبیعی ممنوع گردید. بدین ترتیب نیاز به گسترش روش های تصفیه فاضلاب رواج پیدا کرد. پس از جنگ جهانی دوم و با گذشت زمان، با توسعه شهر ها و دیگر صنایع، به علت وجود خطر آلودگی های زیست محیطی، این مهم اجتناب ناپذیر گردید.
همچنین از حدود ۱۰۰ سال پیش، از فاضلاب تصفیه شده در بخش کشاورزی برای آبیاری مزارع استفاده می شده است. این امر به علت وجود حاصلخیزی و باروری که خاصیت فاضلاب در زمین های کشاورزی می باشد، مرسوم بوده است.
کشور های پیشرو در زمینه استفاده از شبکه های فاضلاب
از جمله کشور هایی که در زمینه استفاده از روش های تصفیه فاضلاب نقش اساسی داشته، هند بوده است. قدمت این موضوع مربوط به هفت هزار سال پیش است. تا حدود صد سال پیش، کانال های جمع آوری فاضلاب به صورت روباز ساخته می شدند. بعد از اینکه بیماری های واگیردار شیوع پیدا کرد، تمامی کانال های دفع فاضلاب به صورت زیرزمینی ساخته شدند. به موجب این امر از شیوع بیماری ها کاسته شد.
در یونان باستان، لوله های فاضلاب با قطر ۲ تا ۳ متر در جزیره کرت و یا در دو شهر بابل در بین النهرین و نینوا که پایتخت باستانی دولت آشور بوده است، ساخته شده بودند.
همچنین وجود استخر های تثبیت فاضلاب را نیز می توان در کشور های اروپایی نام برد. این سازه ها از ده ها سال پیش در این کشور ها قدمت داشته اند.
در سال ۱۸۴۲ در هامبورگ آلمان، یک مهندس انگلیسی، اولین سیستم کنونی را جهت تصفیه فاضلاب ساخت. امروزه نیز برای ساخت تصفیه خانه ها از این روش استفاده می شود.
تصفیه فاضلاب در کشور ایران
لجن حاصل از چاه های جذبی فاضلاب، از جمله منابعی است که به صورت کود کشاورزی در زمین های کشاورزی استفاده می شده است.
در ایران قدیم، تصفیه خانه پیشرفته فاضلاب وجود نداشته است. تنها تصفیه خانه فاضلاب محلی، در شمال تهران بوده که قدیمی ترین آن ها، تصفیه خانه صاحبقرانیه می باشد. این تصفیه خانه در سال ۱۳۴۰ مشغول به کار شد. اما در چند دهه اخیر، تصفیه خانه های بسیاری ساخته شده اند. از جمله بزرگترین تصفیه خانه ها می توان به تصفیه خانه های استان اصفهان اشاره کرد.
طریقه دفع فاضلاب در گذشته
شرایط جغرافیایی، سطح سفره آب های زیرزمینی و توانایی جذب خاک عواملی بودند که در ایران قدیم در تصفیه فاضلاب نقش به سزایی داشتند. تصفیه فاضلاب در ایران قدیم به شرح زیر بوده است:
۱)روش چاه جاذب: این روش در محل هایی انجام می گرفت که:
الف)عمق سفره آب های زیرزمینی زیاد باشد.
ب)نفوذپذیری خاک زیاد باشد.
شایان ذکر است که این روش در بیشتر شهر های ایران کاربردی می باشد.
۲)ساخت فاضلاب رو ها : در جاهایی انجام می شد که سطح سفره آب های زیرزمینی بالا بوده و یا زمین نفوذپذیری بسیار کمی داشته باشد. همچنین زمینی که دارای شیب کافی باشد یا رودخانه ها در اطراف آن قرار داشته باشند. در این گونه موارد می توان از فاضلاب رو ها استفاده کرد.
۳)در مناطقی که از شیب مناسب برخوردار نبوده است، فاضلاب به وسیله لجن کش ها جمع آوری می شده است. نمونه بارز این عمل در شهر زابل دیده شده است.
شایان ذکر است که ساخت تصفیه خانه های فاضلاب که روشی نوین برای استفاده مجدد از فاضلاب می باشد، امروزه کاربرد زیادی دارد. در طول سه دهه اخیر این امر در ایران پیشرفت قابل توجهی داشته است. امروزه منابع دفع فاضلاب تصفیه شده، توانسته راه را برای استفاده مجدد از پساب ها فراهم آورد. این امر به دلیل اینکه ایران در نواحی خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و به دلیل کمبود آب، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
