تاریخچه تصفیه فاضلاب در ایران و جهان

تصفیه فاضلاب: یک ضرورت برای حفظ محیط زیست

تصفیه فاضلاب فرآیندی است که به‌منظور کاهش آلودگی آب‌ها و محیط‌زیست انجام می‌شود. با توجه به افزایش جمعیت و گسترش صنایع، تصفیه فاضلاب به یکی از مسائل حیاتی تبدیل شده است. در این مقاله، به تاریخچه تصفیه فاضلاب در ایران و جهان خواهیم پرداخت و روند تحولات آن را بررسی خواهیم کرد.

تاریخچه تصفیه فاضلاب در جهان

از جمله کشور هایی که در زمینه استفاده از روش های تصفیه فاضلاب نقش اساسی داشته، هند بوده است. قدمت این موضوع مربوط به هفت هزار سال پیش است. تا حدود صد سال پیش، کانال های جمع آوری فاضلاب به صورت روباز ساخته می شدند. بعد از اینکه بیماری های واگیردار شیوع پیدا کرد، تمامی کانال های دفع فاضلاب به صورت زیرزمینی ساخته شدند. به موجب این امر از شیوع بیماری ها کاسته شد.

در یونان باستان، لوله های فاضلاب با قطر ۲ تا ۳ متر در جزیره کرت و یا در دو شهر بابل در بین النهرین و نینوا که پایتخت باستانی دولت آشور بوده است، ساخته شده بودند.

همچنین وجود استخر های تثبیت فاضلاب را نیز می توان در کشور های اروپایی نام برد. این سازه ها از ده ها سال پیش در این کشور ها قدمت داشته اند.

برخی از مهم‌ترین نقاط عطف تاریخ تصفیه فاضلاب در جهان عبارتند از:

قرن 18 و 19 میلادی:

تصفیه فاضلاب در جهان به‌طور رسمی از قرن 19 میلادی آغاز شد. در ابتدا، مردم از روش‌های ساده‌ای مانند تصفیه با استفاده از شن و ماسه یا حوضچه‌های ذخیره‌سازی استفاده می‌کردند. اما با پیشرفت‌های علمی و صنعتی، فناوری‌های پیچیده‌تری برای تصفیه فاضلاب توسعه یافتند.

در این دوران، اولین تأسیسات تصفیه فاضلاب در انگلستان و فرانسه ساخته شدند. روش‌های اولیه به‌طور عمده شامل ته‌نشینی فاضلاب در حوضچه‌های بزرگ بودند. در سال ۱۸۴۲ در هامبورگ آلمان، یک مهندس انگلیسی، اولین سیستم کنونی را جهت تصفیه فاضلاب ساخت. امروزه نیز برای ساخت تصفیه خانه ها از این روش استفاده می شود.

اوایل قرن 20 میلادی:

با گسترش جمعیت شهری و نیاز به تصفیه فاضلاب بیشتر، تصفیه‌خانه‌های مدرن تاسیس شدند. سیستم‌های تصفیه بیولوژیکی و شیمیایی برای حذف آلاینده‌ها و مواد مضر به کار گرفته شدند.

دهه‌های اخیر:

پیشرفت‌های علمی و فناوری باعث بهبود فرایندهای تصفیه فاضلاب شده است. سیستم‌های تصفیه نوین مانند تصفیه با غشای ممبران (Membrane Filtration) و تصفیه فاضلاب با استفاده از انرژی تجدیدپذیر در حال توسعه هستند.

تاریخچه تصفیه فاضلاب در ایران

تصفیه فاضلاب در ایران به‌ویژه در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. در ابتدا، بیشتر شهرهای ایران فاقد سیستم‌های مدرن تصفیه فاضلاب بودند و فاضلاب به‌صورت غیرمستقیم به محیط‌زیست وارد می‌شد. اما با گذشت زمان و آگاهی بیشتر از تهدیدهای ناشی از آلودگی آب‌ها، گام‌هایی برای بهبود وضعیت تصفیه فاضلاب برداشته شد. مهم‌ترین مراحل تاریخچه تصفیه فاضلاب در ایران عبارتند از:

قبل از دهه 70:

در این دوره، ایران فاقد سیستم‌های تصفیه مدرن فاضلاب بود و بیشتر شهرها از سیستم‌های ساده برای دفع فاضلاب استفاده می‌کردند.

دهه 70:

تأسیس تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران آغاز شد. سیستم‌های تصفیه بیولوژیکی به‌طور گسترده استفاده می‌شدند.

دهه‌های اخیر:

با پیشرفت فناوری‌های نوین، تصفیه فاضلاب به یک اولویت در سیاست‌های محیط‌زیستی ایران تبدیل شد. طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از روش‌های نوین تصفیه، همچنان در حال گسترش است.

در ایران قدیم، تصفیه خانه پیشرفته فاضلاب وجود نداشته است. تنها تصفیه خانه فاضلاب محلی، در شمال تهران بوده که قدیمی ترین آن ها، تصفیه خانه صاحبقرانیه می باشد. این تصفیه خانه در سال ۱۳۴۰ مشغول به کار شد. اما در چند دهه اخیر، تصفیه خانه های بسیاری ساخته شده اند. از جمله بزرگترین تصفیه خانه ها می توان به تصفیه خانه های استان اصفهان اشاره کرد.

طریقه دفع فاضلاب در گذشته

شرایط جغرافیایی، سطح سفره آب های زیرزمینی و توانایی جذب خاک عواملی بودند که در ایران قدیم در تصفیه فاضلاب نقش به سزایی داشتند. تصفیه فاضلاب در ایران قدیم به شرح زیر بوده است:

۱)روش چاه جاذب:

این روش در محل هایی انجام می گرفت که:

الف)عمق سفره آب های زیرزمینی زیاد باشد.

ب)نفوذپذیری خاک زیاد باشد.

شایان ذکر است که این روش در بیشتر شهر های ایران کاربردی می باشد.

۲)ساخت فاضلاب رو ها :

در جاهایی انجام می شد که سطح سفره آب های زیرزمینی بالا بوده و یا زمین نفوذپذیری بسیار کمی داشته باشد. همچنین زمینی که دارای شیب کافی باشد یا رودخانه ها در اطراف آن قرار داشته باشند. در این گونه موارد می توان از فاضلاب رو ها استفاده کرد.

۳)جمع آوری توسط لجن کش

در مناطقی که از شیب مناسب برخوردار نیست، فاضلاب به وسیله لجن کش ها جمع آوری می شد. نمونه بارز این عمل در شهر زابل دیده شده است.

شایان ذکر است که ساخت تصفیه خانه های فاضلاب که روشی نوین برای استفاده مجدد از فاضلاب می باشد، امروزه کاربرد زیادی دارد. در طول سه دهه اخیر این امر در ایران پیشرفت قابل توجهی داشته است. امروزه منابع دفع فاضلاب تصفیه شده، توانسته راه را برای استفاده مجدد از پساب ها فراهم آورد. این امر به دلیل کمبود آب و قرارگیری ایران در نواحی خشک و نیمه خشک از اهمیت به سزایی برخوردار است.

فناوری‌های نوین در تصفیه فاضلاب

فناوری‌های مختلفی جهت تصفیه فاضلاب به کار گرفته می‌شوند. برخی از این فناوری‌ها شامل:

تصفیه با استفاده از ممبران‌ها (MBR): این روش یکی از جدیدترین تکنولوژی‌ها در تصفیه فاضلاب است که با استفاده از غشاهای نیمه‌نفوذی، ذرات آلاینده را از آب جدا می‌کند.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: در این روش‌ها، از انرژی خورشیدی و باد برای تأمین نیروی مورد نیاز فرآیندهای تصفیه فاضلاب استفاده می‌شود.

تصفیه بیولوژیکی: این روش از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه مواد آلی موجود در فاضلاب استفاده می‌کند و به عنوان یکی از پایدارترین روش‌های تصفیه شناخته می‌شود.

نقش شرکت‌های تخصصی در تصفیه فاضلاب

شرکت‌های معتبر مانند پرتو کنترل هوشمند با ارائه راهکارهای تخصصی در زمینه طراحی، نصب و راه‌اندازی سیستم‌های تصفیه فاضلاب، نقش مؤثری در ارتقاء کیفیت آب و حفظ محیط‌زیست ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با استفاده از تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های نوین، به بهبود عملکرد تصفیه‌خانه‌ها و کاهش آلاینده‌ها کمک می‌کنند.