استفاده از فاضلاب در زمین های کشاورزی، نسبت به استفاده از آب در این صنعت، در جایگاه خاصی قرار دارد. کشور ایران در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. کمبود آب یکی از معضلاتی است که همیشه با صنعت کشاورزی در ایران همراه بوده است. همچنین فاضلاب نباید به عنوان ماده زائد به حساب آید. بلکه از لجن مازاد تصفیه خانه های فاضلاب و آبگیری آن، می توان به جای کود شیمیایی استفاده نمود.
خصوصیات فاضلاب جهت استفاده در آبیاری، با توجه به خواص شیمیایی آن و تاثیرش بر خاک و گیاه متفاوت است. استفاده از این نوع فاضلاب بستگی به نوع گیاه، آب و هوا، مدیریت آبیاری و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک دارد. فاضلابی که به عنوان آب آبیاری استفاده می شود، بر مبنای شوری، سمیت و قلیائیت متفاوت می گردد. فاضلابی که به زمین های کشاورزی می پیوندد، از نظر محتویات شیمیایی به سه دسته تقسیم می شود. با خطر بالا، متوسط و کم خطر. این مخاطرات برای آب زیرزمینی، خاک و درخت کاری وجود دارد و بسیار حائز اهمیت است.
فاضلاب حاوی فلزات سنگین
فاضلاب هایی که شامل فلزات سنگین می باشد، برای زمین های کشاورزی بسیار پر خطر است. این فلزات که به صورت بالقوه خطر آلایندگی ایجاد می کند، عبارتند از: کروم، کبالت، کادمیوم، جیوه، مس، نیکل، روی، سرب. در حدود ۸۰ درصد این فلزات سنگین پس از تصفیه فاضلاب بر اثر تصفیه اولیه (حذف مواد درشت دانه از فاضلاب خام) و تصفیه ثانویه (اصلاح بیشتر پساب اولیه در جهت حذف باقی مانده های مواد معلق و آلی) از فاضلاب از بین می روند. همچنین در تصفیه ثانویه، فرآیند های بیولوژیکی هوازی استفاده می شود. تفاوت فرآیند های بیولوژیکی هوازی در سرعت دگرگونی ساختار مواد آلی و نحوه فراهم شدن اکسیژن جهت استفاده از میکروارگانیسم ها است. اگر فاضلاب اضافه شده به زمین های کشاورزی آلوده باشد و کیفیت مناسب نداشته باشد، خواص شیمیایی و فیزیکی خاک را تحت تاثیر قرار می دهد.
سمیت فاضلاب حاصل از عناصر دیگر
سمیت موجود در فاضلاب کشاورزی که حاوی یون کلراید است، بر روی گیاهان تاثیر می گذارد. این ماده در خاک نگهداری یا جذب نمی شود. زیرا به صورت محلول در آب است. این یون بر اثر فرآیند تعرق در برگ ها جمع می شود. یون سدیم نیز در پساب، اثر سوختگی بر روی برگ ها دارد. سوختگی و خشک شدن برگ ها ناشی از این یون، نوعی دیگر از مسمومیت گیاه است. نشانه های سوختگی از این یون، بر روی نوک برگ ها مشاهده می شود. بور نیز از جمله عناصر مورد نیاز گیاهان بوده که مقدار بیشتر از حد آن ایجاد مسمومیت برای گیاهان می کند. وجود فسفر نیز به عنوان مواد آلی، نقش به سزایی را در تولید کود بازی می کند.
همچنین آلودگی میکروبی موجود در فاضلاب کشاورزی را می توان به راحتی از بین برد.
استفاده از فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی
به علت خشکسالی های پیاپی و کمبود منابع آبی، اهمیت استفاده از فاضلاب تصفیه شده بیشتر می شود. با کمی تغییر بر روی آب خاکستری که در محیط های بیمارستانی، بهداشتی و صنعتی تولید می شود، می توان مواد شیمیایی و میکروارگانیسم های خطرناکی که در فاضلاب وجود دارند را با کمی تغییر، تعدیل نماییم.
فاضلاب تولید شده از آن می تواند منبعی مناسب از مواد آلی برای استفاده در کشاورزی به حساب آید.
یکی از استفاده های مفیدی که از فاضلاب به عمل می آید، آبیاری جو، گندم و دیگر موادی است که بعد از حرارت دهی و طبخ استفاده می شود. فاضلاب تصفیه شده برای این گونه محصولات کشاورزی جهت آبیاری و رسیدن کود به آن ها استفاده می شود. همچنین درختانی که میوه آن ها خوراکی نیست، نیز می تواند توسط فاضلاب تصفیه شده، آبیاری گردد.
