فاضلاب صنعتی و شهری حاوی آلاینده‌های متعددی است که در صورت تخلیه بدون تصفیه، می‌تواند آسیب‌های جدی به محیط‌زیست و سلامت عمومی وارد کند. به همین دلیل، سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای برای خروجی فاضلاب تصفیه‌شده تدوین کرده است. این استانداردها شامل محدودیت‌های کمی و کیفی برای پارامترهای مختلف مانند BOD، COD، TSS، نیتروژن، فسفر و فلزات سنگین هستند و بسته به نوع تخلیه (آب‌های سطحی، چاه‌های جذبی، یا کشاورزی) متفاوت می‌باشند. در این مقاله، به بررسی جدول استاندارد سازمان محیط‌زیست ایران، الزامات قانونی، چالش‌های تصفیه فاضلاب، مقایسه با استانداردهای بین‌المللی و راهکارهای بهینه‌سازی سیستم‌های تصفیه فاضلاب خواهیم پرداخت. همچنین نقش شرکت پرتو کنترل هوشمند در کمک به صنایع برای رعایت این استانداردها را بررسی خواهیم کرد.
استانداردهای خروجی فاضلاب تصفیه‌شده در ایران
استانداردهای مربوط به خروجی فاضلاب تصفیه‌شده در ایران به‌طور دقیق توسط سازمان محیط‌زیست کشور تعیین شده است. بر اساس این مقررات، تمامی واحدهای صنعتی، کشاورزی و شهری موظف به رعایت حداکثر مقادیر مجاز آلاینده‌ها در فاضلاب خروجی خود هستند. این مقادیر مجاز بسته به نوع محل تخلیه فاضلاب متفاوت است؛ به‌طور مثال، فاضلابی که به آب‌های سطحی، چاه‌های جذبی یا برای مصارف کشاورزی تخلیه می‌شود، هر یک استانداردهای خاص خود را دارند. این تنوع در استانداردها به‌منظور حفاظت از محیط‌زیست و منابع آبی کشور صورت می‌گیرد و نشان‌دهنده اهمیت مدیریت صحیح و پایدار منابع آبی است. لذا، رعایت این استانداردها نه تنها به حفظ کیفیت منابع آب کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در جلوگیری از آلودگی و حفظ سلامت عمومی نیز ایفا می‌نماید.
جدول استاندارد تخلیه فاضلاب تصفیه‌شده (mg/L)
نکته: این جدول استاندارد تصفیه فاضلاب بر اساس آخرین دستورالعمل‌های سازمان محیط‌زیست تدوین شده و رعایت آن‌ها برای تمام صنایع الزامی است.
ماده آلاینده | تخليه به آبهاي سطحي mg/L | تخليه به چاه جاذب | تخلیه جهت مصارف كشاورزي و آبياري mg/L | |
mg/L | ||||
| نقره | Ag | 1 | 0.1 | 0.1 |
| آلومينيم | Al | 5 | 5 | 5 |
| آرسنيك | As | 0.1 | 0.1 | 0.1 |
| بر | B | 2 | 1 | 1 |
| باريم | Ba | 5 | 1 | 1 |
| بريليوم | Be | 0.1 | 1 | 0.5 |
| كلسيم | Ca | 75 | – | – |
| كادميم | cd | 0.1 | 0.1 | 0.05 |
| كلر آزاد | Cl | 1 | 1 | 0.2 |
| كلرايد | cl- | 600 (تبصره 1) | 600 (تبصره2) | 600 |
| فرم آلدئيد | CH2O | 1 | 1 | 1 |
| فنل | C6H5OH | 1 | ناچيز | 1 |
| سيانور | CN | 0.5 | 0.1 | 0.1 |
| كبالت | Co | 1 | 1 | 0.05 |
| كرم | Cr+6 | 0.5 | 1 | 1 |
| كرم | Cr+3 | 2 | 2 | 2 |
| مس | Cu | 1 | 1 | 0.2 |
| فلورايد | F | 2.5 | 2 | 2 |
| آهن | Fe | 3 | 3 | 3 |
| جيوه | Hg | ناچيز | ناچيز | ناچيز |
| ليتيم | Li | 2.5 | 2.5 | 2.5 |
| منيزيم | Mg | 100 | 100 | 100 |
| منگنز | Mn | 1 | 1 | 1 |
| موليبدن | Mo | 0.01 | 0.01 | 0.01 |
| نيكل | Ni | 2 | 2 | 2 |
| آمونيوم برحسب | NH4 | 2.5 | 1 | – |
| نيتريت برحسب | NO2 | 10 | 10 | – |
| نيترات بر حسب | NO3 | 50 | 10 | – |
| فسفات بر حسب فسفر | 6 | 6 | – | |
| سرب | Pb | 1 | 1 | 1 |
| سلنيم | Se | 1 | 0.1 | 0.1 |
| سولفيد هیدروژن | SH2 | 3 | 3 | 3 |
| سولفيت | SO3 | 1 | 1 | 1 |
| سولفات | SO4 | 400 (تبصره 1) | 400 (تبصره2) | 500 |
| واناديم | V | 0.1 | 0.1 | 0.1 |
| روی | Zn | 2 | 2 | 2 |
| چربی روغن | 10 | 10 | 10 | |
| دترجنت | ABS | 1.5 | 1.5 | 1.5 |
| بی او دی (تبصره3) | BOD5 | 30 (لحظه اي 50) | 30 (لحظه اي50) | 100 |
| سی او دی (تبصره3) | COD | 60 (لحظه اي 100) | 60 (لحظه اي 100) | 200 |
| اكسيژن محلول (حداقل) | Do | 2 | – | 2 |
| مجموع مواد جامد محلول | TDS | (تبصره 1) | (تبصره 2) | – |
| مجموع مواد جامد معلق | TSS | 40 (لحظه اي 60) | – | 100 |
| مواد قابل ته نشيني | SS | 0 | – | – |
| پ ـ هاش (حدود) | PH | 6.5-8.5 | 05-Sept | 6-8.5 |
| مواد راديو اكتيو | 0 | 0 | 0 | |
| كدورت (واحد كدورت) | 50 | – | 50 | |
| رنگ (واحد رنگ) | 75 | 75 | 75 | |
| درجه حرارت | T | (تبصره4) | – | – |
| كليفرم گوارشی (تعداد در 100 ميلي گرم) | 400 | 400 | 400 | |
| كل كليفرم (تعداد در 100 ميلي گرم) | MPN | 1000 | 1000 | 1000 |
| تخم انگل | – | – | (تبصره 5) | |
تبصره 1: تخلیه پساب با غلظت بیشتر از مقادیر مشخص در جدول تنها در صورتی مجاز است که میزان غلظت کلراید، سولفات و مواد محلول در پساب خروجی، در شعاع 200 متری منبع پذیرنده بیش از ده درصد افزایش نیابد.
تبصره 2: تخلیه پساب با غلظت بیشتر از حد تعیین‌شده در جدول فقط زمانی مجاز است که افزایش غلظت کلراید، سولفات و مواد محلول در پساب خروجی نسبت به آب مصرفی بیش از ده درصد نباشد.
تبصره 3: صنایع موجود می‌توانند به‌طور مجاز، میزان BOD5 و COD را حداقل 90 درصد کاهش دهند.
تبصره 4: دمای پساب باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که در شعاع 200 متری محل تخلیه، دمای منبع پذیرنده بیش از 3 درجه سانتیگراد تغییر نکند.
تبصره 5: تعداد تخم انگل (نماتد) در فاضلاب شهری تصفیه‌شده، در صورتی که برای آبیاری محصولاتی که به‌طور خام مصرف می‌شوند استفاده گردد، نباید از یک عدد در هر لیتر تجاوز کند.
کاربرد استانداردهای فاضلاب در صنایع مختلف
صنایعی که مشمول این استانداردها هستند:
- کارخانه‌های تولیدی و صنعتی (نظیر فولاد، پتروشیمی، داروسازی و…)
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- بیمارستان‌ها و مراکز درمانی (به دلیل آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی)
- شهرک‌های صنعتی و تصفیه‌خانه‌های شهری
مقررات قانونی مربوط به تصفیه فاضلاب:
- بر اساس ماده ۷ قانون حفاظت محیط‌زیست، هر واحد صنعتی که فاضلاب آلاینده تولید کند، ملزم به تصفیه آن مطابق استانداردهای سازمان محیط‌زیست است.
- در صورت عدم رعایت، این صنایع با جریمه‌های نقدی، توقف فعالیت یا حتی پیگرد قانونی روبه‌رو خواهند شد.
چالش‌های رعایت استانداردهای خروجی فاضلاب
مهم‌ترین چالش‌هایی که صنایع با آن مواجه هستند:
- بالا بودن BOD و COD در فاضلاب صنعتی که تصفیه آن را دشوار می‌کند.
- وجود فلزات سنگین که به‌راحتی با روش‌های بیولوژیکی حذف نمی‌شوند.
- هزینه‌های بالای سیستم‌های تصفیه پیشرفته
- پایین بودن بازدهی سیستم‌های تصفیه قدیمی
راهکار: برای رفع این چالش‌ها، لازم است سیستم‌های تصفیه فاضلاب صنعتی بهینه‌سازی شده و از فناوری‌های پیشرفته استفاده شود.
مقایسه استانداردهای ایران با استانداردهای بین‌المللی
| پارامتر | ایران | WHO | EPA آمریکا | اتحادیه اروپا |
|---|---|---|---|---|
| BOD (mg/L) | 30 | 20 | 30 | 25 |
| COD (mg/L) | 60 | 50 | 50 | 40 |
| TSS (mg/L) | 40 | 30 | 30 | 35 |
| pH | 6.5 – 8.5 | 6 – 9 | 6 – 9 | 6.5 – 9 |
| نیتروژن کل (mg/L) | 10 | 10 | 10 | 15 |
نتیجه: استانداردهای ایران تقریباً مشابه استانداردهای بین‌المللی هستند اما در COD و TSS سخت‌گیری کمتری نسبت به اروپا و آمریکا دارد.
راهکارهای تصفیه فاضلاب برای رعایت استانداردها
فناوری‌های پیشرفته تصفیه فاضلاب:
- فرآیندهای بیولوژیکی (لجن فعال، MBBR، IFAS) برای کاهش BOD و COD
- فرآیندهای شیمیایی (انعقاد و لخته‌سازی) برای حذف فلزات سنگین
- تکنولوژی‌های غشایی (اسمز معکوس، MBR) برای تصفیه پیشرفته
- پایش آنلاین و بهینه‌سازی سیستم‌های تصفیه برای کاهش هزینه‌ها
نقش شرکت پرتو کنترل هوشمند در تصفیه فاضلاب صنعتی
🔹 طراحی و اجرای تصفیه‌خانه‌های صنعتی و شهری متناسب با نیاز صنایع مختلف
🔹 مشاوره و بهینه‌سازی سیستم‌های تصفیه موجود
🔹 تأمین تجهیزات مدرن تصفیه آب و فاضلاب
اگر به دنبال یک سیستم تصفیه فاضلاب مطابق با استانداردهای محیط‌زیست هستید، با تیم متخصص ما در پرتو کنترل هوشمند تماس بگیرید. ما بهترین راهکارها را با حداقل هزینه و حداکثر کارایی ارائه می‌دهیم.
📧 ایمیل: pch.info@ymail.com
📞 شماره تماس: ۰۲۱۴۴۹۶۵۶۰۹ , ۰۲۱۴۴۹۶۵۶۰۷
رعایت استانداردهای خروجی فاضلاب نه‌تنها الزام قانونی دارد، بلکه برای حفظ محیط‌زیست و کاهش هزینه‌های عملیاتی صنایع ضروری است. با بهینه‌سازی سیستم‌های تصفیه و استفاده از فناوری‌های مدرن، می‌توان به‌راحتی این استانداردها را رعایت کرد.